بنا به ضرورت کار نشری که جدیدا شروع کردهم، سروکاری با نوشتههای مختلف در وبسایتهای فارسی پیدا کردم. متأسفانه برای رفرنسدهی (citation) به اغلب آنها دچار مشکل جدی هستم. به غیر از معدود مقالاتی که در نشریات علمی-پژوهشی منتشر شدهاند، مابقی نوشتجات خاکستری (gray literature) به زبان فارسی کاستیهای گونهگونی دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره میکنم:
- نظر به این که هر نوشته در اینترنت میبایست دست کم با ذکر نام نویسنده و تاریخ انتشار یابد، بسیاری از مطالب در وبسایتهای فارسی از این امر واجب برخوردار نیستند. چنین ایرادی شوربختانه حتی در نسخه آرشیو «وبگاه انسانشناسی و فرهنگ» هم دیده میشود. برای نمونه در این لینک شما میبینید که تاریخ انتشار مطلب معین نیست و البته برای نوشتههای دیگر هم این مسئله تکرار شده است: http://anthropology.ir/article/15419.html
- برخی نوشتهها تنها به صورت فایل بارگذاری شدهاند و URL آنها را باید با پولتیک به دست آورد، چه رسد به دیگر مشخصاتشان. مانند این دو تا: http://anthropology.ir/sites/default/files/public/anthropology-files/5763.doc و http://anthropology.ir/sites/default/files/public/anthropology-files/5781.doc
- در موارد بسیاری نوشته دستاول نیست یا به اصطلاح از originality برخوردار نیست. سایتها از روی یکدیگر رونویسی (کپی) کردهاند و به همان ترتیب اشتباهها را هم نشر دادهاند. برای مثال یک مطلب با عنوان «آشنایی با صنایع دستی کرمانشاه» در دو سایت آکاایران و تبیان عینا تکرار شده است و معلوم نیست اول کدام یک آن را منتشر کرده است. چرا که سایت «مرجع اطلاعات عمومی آکاایران»! زحمت تاریخ مطلب را نکشیده است. هر دو سایت نامبرده، ichto.ir (سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) رو به عنوان منبع ذکر کردند. ولی حتی با جستجوی بسیار در سایت نه چندان خوشدست سازمان میراث فرهنگی، لینک چنین مطلبی یافت نشد.
- یک مورد بسیار جالب انتشار دو بخش از یک مطلب در دو سایت متفاوت است. برای مثال متنی در باره «مسکن عشایر لر» که برگرفته از کتابی نوشته «اینگه دمنت مورتنسن» است، توسط خانم سیما ذوالفقاری ترجمه و تنظیم شده که بخش اول آن در سایت تژگاه (http://tezhgah.ir/312-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D9%84%D8%B1%D8%9B-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D9%88%D9%84.html)، ولی بخش دوم آن در وبگاه آرشیوشده انسانشناسی و فرهنگ (http://anthropology.ir/article/8891.html) منتشر شده است.
- در سایتهای خبری متأسفانه بسیار مرسوم است که تهیه کنندهیا همان نویسنده مقاله خبری مشخص نیست. نمونه آن مقاله «نمدمالی؛ میراثی برگرفته از رنج و زحمت»، (https://www.mehrnews.com/news/1576228/%D9%86%D9%85%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9…)، و چندین مورد دیگر در سایت خبرگزاری مهر است.
- مشکل دیگر که البته ناسازگاری زبان فارسی با قالبهای ساخت سایت هم در آن نقش دارد، لینکهای طولانی و ناخوشایندی مانند نمونهای است که در بالا اشاره شد. برای ارجاعدهی بهتر است تنظیم سایت خبرگزاریها به گونهای باشد که لینک تا شماره مطلب نمایش داده بشود یا در URL ترجمه انگلیسی معادل عنوان نوشته ذکر شود تا لینک تروتمیزتر باشد.
- در بعضی از روشهای رفرنسدهی مثلا لازم است که آخرین بازدید از آن نوشته در شبکه هم در ارجاع (citation) آورده شود. ولی بسیاری (تقریبا همه) از سایتها و خبرگزاریها این داده را فراهم نمیکنند.
- شناسه دیجیتال یا DOI برای مقالات علمی ضروریست. ولی هنوز بسیاری از مجلات ما با رتبه علمی-پژوهشی این شناسه را از مؤسسه فراهمآورنده آن تهیه نکردهاند. البته نمیدانم چرا باید وقتی شناسه دیجیتال نگرفتهاند به این شکل به آن اشاره کنند: http://journals.atu.ac.ir/article_864.html
- مشکل دیگری که با آن برخورد داشتم، نبود قاعدهمندی در انتشار نوشتجات است. مثلا سایت حوزه هنری (http://www.hozehonari.com/PrintListItem.aspx?id=34724) خلاصه نشسته و نرفتهای از یک پایاننامه را منتشر کرده است که اولا معلوم نیست بنا به چه قاعدهای این کار را انجام داده است. آیا در سایتش چنین روالی دارد؟ اگر بله! چرا به صورت یک فایل نچسب آن را منتشر کرده؟ چرا آن را به عنوان یک پست از یک بخش مجزا و مخصوص در سایتش انتشار نداده است؟ اگر بنا بر آن جه در آخر فایل آمده، این پایاننامه را از جایی دیگر مانند «سايت علمی پژوهشی فرش ايران» برداشته، چرا لینک آن را نگذاشته است.
اینها تنها نمونههای کمی از مشکلاتی است که من دریک لیست حدودا ۳۰ تایی از مطالب اینترنتی جمعآوریشده، برای ارجاع به این نوشتجات فارسی پیدا کردهام. امیدوارم در آینده با تخصصیترشدن محتوانویسی این مشکلات برطرف شوند.